MATERIA_LH6_SALESIANOS

Anmerkungen:

• 1. Masa daukana eta espazioan leku bat okupatzen duen guztia materia da. 2. Atomoz eginda dagoen guztia.

1. PROPIETATEAK
   1. Nagusiak

      Anmerkungen:

      • Objektuaren neurriaren arabera. Objektu guztiek dauzkate.
      1. Masa

         Anmerkungen:

         • Materia kantitatea.
         1. Balantza

            Anmerkungen:

            • Masa neurtzeko tresna.
         2. Unitateak
            1. Kilogramo
            2. Tona
            3. Gramo
      2. Bolumena

         Anmerkungen:

         • Materiak okupatzen duen espazioa.
         1. Ontzi-neurgailuak
         2. Unitateak
            1. Metro kubikoa
            2. Zentimetro kubikoa
   2. Berariazkoak

      Anmerkungen:

      • Objektu guztiek desberdinak dituzte.
      1. Dentsitatea

         Anmerkungen:

         • 1. Masa eta bolumenaren arteko erlazioa. 2. Ia atomoak elkartuta edo sakabanatuta dauden.
      2. Flotagarritasuna

         Anmerkungen:

         • Ia gorputz bat likido baten gainean gera daiteken hondoratu gabe.
         1. Hondoratu

            Anmerkungen:

            • Likidoa baino dentsitate handiagoa.
         2. Flotatu

            Anmerkungen:

            • Likido baino dentsitate txikiagoa.
2. Pisua

   Anmerkungen:

   • Lurrak (iman erraldoi baten moduan) bere inguruan dauden gorputz guztiak erakartzen ditu. Hori pisua da.
   1. Desberdina

      Anmerkungen:

      • Pisua desberdina da planeta edo satelitearen arabera. Ilargian Lurran baino hamar aldiz gutxiago.
   2. Dinamometro

      Anmerkungen:

      • Pisua neurtzeko tresna.
   3. Unitateak
      1. Newton
3. SAILKAPENA
   1. Substantzia puruak

      Anmerkungen:

      • Osagai bat baino ez daukate.
      1. Elementuak

         Anmerkungen:

         • Osagaiaren atomo guztiak berdinak dira. Atomo mota bat.
         1. Burdina
         2. Urrea
      2. Konposatuak

         Anmerkungen:

         • Osagaiak, mota desberdinetako atomoak dauzka, baina osagai bat baino ez dago.
         1. Ura

            Anmerkungen:

            • H2O: Hidrogeno eta Oxigeno.
         2. Gatza

            Anmerkungen:

            • NaCl (Cloruro Sodiko): Cloro eta Sodio.
   2. Nahasteak

      Anmerkungen:

      • Osagai bat baino gehiago daukate.
      1. Homogeneoak

         Anmerkungen:

         • Osagaiak ez dira bereizten, ezta mikroskopioz begiratuta ere ez.
         1. Disoluzioak
            1. Disolbatzailea

               Anmerkungen:

               • Gehien dagoena.
            2. Solutua

               Anmerkungen:

               • Gutxien dagoena. Disolbatzailean sartuta dago.
         2. Banatzeko metodoak
            1. Baporizazioa

               Anmerkungen:

               • Beroa ematen. Disolbatzailea baporatzen da eta solutua har daiteke. Adibidez: Ur gatzatutik gatza ateratzeko.
            2. Destilazioa

               Anmerkungen:

               • Osagaien irakite puntua (baporizatzeko tenperatura) desberdina da eta berotzen duzunean bat baporatzen da eta besteak geratzen dira. Baporatzen dena hodi batetik pasatzen da eta beste ontzi batean berreskuratzen da.  Tenperatura igotzen osagai guztiak banan ditzakegu.
      2. Heterogeneoak

         Anmerkungen:

         • Osagaiak ondo desberdintzen dira begiratzen.
         1. Banatzeko metodoak
            1. Dekantazioa

               Anmerkungen:

               • Dentsitate desberdineko bi likido. Dentsitate gehiago hondoratu, dentsitate gutxiago flotatu.
            2. Magnetizazioa

               Anmerkungen:

               • Metal eta ez metal banatzeko. Iman bat hartu eta honek metalak erakarri eta ez metalak utzi.
            3. Baheketa

               Anmerkungen:

               • Tamaina desberdineko bi solido. Bahetik pasatu eta handienak bertan geratu eta txikienak pasatu.
            4. Iragazketa

               Anmerkungen:

               • Likido eta solido banatzeko. Nahastea iragazkian bota eta likidoa pasatu eta solidoa bertan geratu.
4. ERREAKZIO KIMIKOAK

   Anmerkungen:

   • Substantzia batzuk elkartu, haien artean erreakzionatu eta beste substantzia desberdinak sortu.
   1. Erreaktiboak

      Anmerkungen:

      • Erreakzioa sortzeko elkartzen diren substantziak.
   2. Produktuak

      Anmerkungen:

      • Erreakzionatu ondoren sortzen diren substantziak.
   3. Motak
      1. Deskonposizioa

         Anmerkungen:

         • Substantzia konplexu bat zenbait materia sinpleetan banatzen da. Adibidez: Materia organikoa desegiten da eta ez organikoa bihurtzen da.
      2. Oxidazioa

         Anmerkungen:

         • Metalak oxigenoarekin edo urarekin erreakzionatzen dute eta metalaren oxidoa sortzen da.
      3. Hartzidura

         Anmerkungen:

         • Oxigenorik gabe substantzia batzuk erreakzionatzen dute eta beste substantziak sortzen dira.
      4. Errekuntza

         Anmerkungen:

         • Substantzia bat(erregaia) oxigenoarekin eta suarekin erreakzionatzen du eta beste substantzia bat bihurtzen da.
   4. Erabilerak
      1. Hartzidura
         1. Elikagaiak
            1. Gazta
            2. Jogurta
            3. Ogia
            4. Ardoa
      2. Material berriak
         1. Suhiltzaileen jantziak
         2. Urpekarien jantziak
      3. Konpost
         1. Deskonposizioa

            Anmerkungen:

            • Hondakinak ongarria bihurtu.