MATERIA_LH6_SALESIANOS

Nota:

• 1. Masa daukana eta espazioan leku bat okupatzen duen guztia materia da. 2. Atomoz eginda dagoen guztia.

1. PROPIETATEAK
   1. Nagusiak

      Nota:

      • Objektuaren neurriaren arabera. Objektu guztiek dauzkate.
      1. Masa

         Nota:

         • Materia kantitatea.
         1. Balantza

            Nota:

            • Masa neurtzeko tresna.
         2. Unitateak
            1. Kilogramo
            2. Tona
            3. Gramo
      2. Bolumena

         Nota:

         • Materiak okupatzen duen espazioa.
         1. Ontzi-neurgailuak
         2. Unitateak
            1. Metro kubikoa
            2. Zentimetro kubikoa
   2. Berariazkoak

      Nota:

      • Objektu guztiek desberdinak dituzte.
      1. Dentsitatea

         Nota:

         • 1. Masa eta bolumenaren arteko erlazioa. 2. Ia atomoak elkartuta edo sakabanatuta dauden.
      2. Flotagarritasuna

         Nota:

         • Ia gorputz bat likido baten gainean gera daiteken hondoratu gabe.
         1. Hondoratu

            Nota:

            • Likidoa baino dentsitate handiagoa.
         2. Flotatu

            Nota:

            • Likido baino dentsitate txikiagoa.
2. Pisua

   Nota:

   • Lurrak (iman erraldoi baten moduan) bere inguruan dauden gorputz guztiak erakartzen ditu. Hori pisua da.
   1. Desberdina

      Nota:

      • Pisua desberdina da planeta edo satelitearen arabera. Ilargian Lurran baino hamar aldiz gutxiago.
   2. Dinamometro

      Nota:

      • Pisua neurtzeko tresna.
   3. Unitateak
      1. Newton
3. SAILKAPENA
   1. Substantzia puruak

      Nota:

      • Osagai bat baino ez daukate.
      1. Elementuak

         Nota:

         • Osagaiaren atomo guztiak berdinak dira. Atomo mota bat.
         1. Burdina
         2. Urrea
      2. Konposatuak

         Nota:

         • Osagaiak, mota desberdinetako atomoak dauzka, baina osagai bat baino ez dago.
         1. Ura

            Nota:

            • H2O: Hidrogeno eta Oxigeno.
         2. Gatza

            Nota:

            • NaCl (Cloruro Sodiko): Cloro eta Sodio.
   2. Nahasteak

      Nota:

      • Osagai bat baino gehiago daukate.
      1. Homogeneoak

         Nota:

         • Osagaiak ez dira bereizten, ezta mikroskopioz begiratuta ere ez.
         1. Disoluzioak
            1. Disolbatzailea

               Nota:

               • Gehien dagoena.
            2. Solutua

               Nota:

               • Gutxien dagoena. Disolbatzailean sartuta dago.
         2. Banatzeko metodoak
            1. Baporizazioa

               Nota:

               • Beroa ematen. Disolbatzailea baporatzen da eta solutua har daiteke. Adibidez: Ur gatzatutik gatza ateratzeko.
            2. Destilazioa

               Nota:

               • Osagaien irakite puntua (baporizatzeko tenperatura) desberdina da eta berotzen duzunean bat baporatzen da eta besteak geratzen dira. Baporatzen dena hodi batetik pasatzen da eta beste ontzi batean berreskuratzen da.  Tenperatura igotzen osagai guztiak banan ditzakegu.
      2. Heterogeneoak

         Nota:

         • Osagaiak ondo desberdintzen dira begiratzen.
         1. Banatzeko metodoak
            1. Dekantazioa

               Nota:

               • Dentsitate desberdineko bi likido. Dentsitate gehiago hondoratu, dentsitate gutxiago flotatu.
            2. Magnetizazioa

               Nota:

               • Metal eta ez metal banatzeko. Iman bat hartu eta honek metalak erakarri eta ez metalak utzi.
            3. Baheketa

               Nota:

               • Tamaina desberdineko bi solido. Bahetik pasatu eta handienak bertan geratu eta txikienak pasatu.
            4. Iragazketa

               Nota:

               • Likido eta solido banatzeko. Nahastea iragazkian bota eta likidoa pasatu eta solidoa bertan geratu.
4. ERREAKZIO KIMIKOAK

   Nota:

   • Substantzia batzuk elkartu, haien artean erreakzionatu eta beste substantzia desberdinak sortu.
   1. Erreaktiboak

      Nota:

      • Erreakzioa sortzeko elkartzen diren substantziak.
   2. Produktuak

      Nota:

      • Erreakzionatu ondoren sortzen diren substantziak.
   3. Motak
      1. Deskonposizioa

         Nota:

         • Substantzia konplexu bat zenbait materia sinpleetan banatzen da. Adibidez: Materia organikoa desegiten da eta ez organikoa bihurtzen da.
      2. Oxidazioa

         Nota:

         • Metalak oxigenoarekin edo urarekin erreakzionatzen dute eta metalaren oxidoa sortzen da.
      3. Hartzidura

         Nota:

         • Oxigenorik gabe substantzia batzuk erreakzionatzen dute eta beste substantziak sortzen dira.
      4. Errekuntza

         Nota:

         • Substantzia bat(erregaia) oxigenoarekin eta suarekin erreakzionatzen du eta beste substantzia bat bihurtzen da.
   4. Erabilerak
      1. Hartzidura
         1. Elikagaiak
            1. Gazta
            2. Jogurta
            3. Ogia
            4. Ardoa
      2. Material berriak
         1. Suhiltzaileen jantziak
         2. Urpekarien jantziak
      3. Konpost
         1. Deskonposizioa

            Nota:

            • Hondakinak ongarria bihurtu.