Lögmál

Matskennt viðmið

Hæfnisreglu

Stjórnskipunarreglu

Leyfisreglu

Lögfræði er almennt talin til raunsvísinda. EKKI KOMIÐ SVAR

Munurinn á niðurstöðum um siðferðisleg efni og lagalegum er helst sá að siðferðilegar niðurstöður grundvallast á ákveðnum heimildum.

Kenningar sem kenndar eru við vildarrétt eiga það sameiginlegt að leitast við að afmarka lagahugtakið á grundvelli siðferðilegrar afstöðu til gildis laganna.

Lögin eru, þegar allt kemur til alls, hluti efnisheimsins, þau eru náttúrulegar staðreyndir.

Fullyrðin um að ákveðin regla sé gild lagaregla verður ekki staðreynd eða sönnuð með aðferðum félagsvísinda.

Réttarríkishugmynd Joseph Raz er almennt nefnd efnisleg réttarríkishugmynd. Raz setur þannig fram áta viðmið sem hjálpa okkur að meta hvort okkur sé siðferðilega rétt að fylgja lögum.

Þegar nánar er gáð virðast alræðisríki fylgja meginreglum réttarríkisins betur en lýðræðisríki. Þetta ræðst væntanlega af því að alræðisríki leitast við að hafa sem allra skilvirkust áhrif á athafnir borgaranna og meginreglur réttarríkisins stuðla einmitt að slíkri skilvirkni.

Spurningin um það hvort ríki fylgi meginreglum réttarríkisins er ekki svart/hvít. Þannig geta tvö ríki uppfyllt kröfur réttarríkisins upp að mismiklu marki en bæði talist til réttarríkja.

Svör a. og c. eru bæði rétt.

Svör b. og c. eru bæði rétt.

1262

1562

1662

1762

1862

Landsyfirréttur var skipaður þremur lögmenntuðum dómurum.

Fyrsti forseti Landsyfirréttar var Ólafur Stephensen.

Hægt var að áfrýja dómum Alþingis til Landsyfirréttar.

Landsyfirréttur starfaði þriðja hvert ár.

Ekkert ofantalið er rétt.

það lögskýringarsjónarmið að skýra beri íslensk lög til samræmis við alþjóðlega mannréttindasáttmála.

þá reglu 1. mrg. 8. gr. laga nr. 15/2005 um Stjórnartíðindi og Lögbirtingablað, að óbirt fyrirmæli bindi stjórnvöld frá gildistöku þeirra.

að óbirtum lögum verður ekki beitt, hvorki gagnvart stjórnvöldum né öðrum, sbr. 1. mgr. 8. gr. laga nr. 15/2005.

þá reglu 1. gr. laga nr. 15/2005 að auglýsingar um nauðungarsölur skuli birta í Lögbirtingarblaði.

að 65. gr. stjórnarskránnar felur í sér vernd gegn svonefndri tvísköttun,

fjármálum konungs

dóms- og kirkjumálum

utanríkis- og verslunarmálum.

landbúnaðar- og sjávarútvegsmálum.

hreppsstörfum og fátækraframfærslu.

304 ár.

449 ár.

501 ár.

564 ár.

722 ár.

Kristinréttur Árna biskups.

Skrýðingarlögin.

Kristindómsbálur Brands biskups.

Biskupslög.

Það voru engin markverð lög samþykkt þetta ár í Skálholtsbiskaupsdæmi.

Náttúruréttar

Gildandi réttar

Þjóðarréttar

Viðurlagalausra laga (lex imperfecta)

Öll framangreind svör eru röng

Horfði Hæstiréttur til hálfrar aldar reynslu af blóðrannsóknum og dómvenju um að vælingar af því tagi sem um ræddi í málinu hefðu verið taldar nægjanleg sönnungargögn í ölvunarakstursmálum

Taldi Hæstiréttur að með vísan til áralangrar dómaframkvæmdar héraðsdóms skyldi ekki gera greinarmun á gildi mælinga á blóði sakbornings annars vegar og í lofti hans hins vegar að því er sönnunarfærslu varðar

Rakti Hæstiréttur að í frumvarpi til laga sem lögfesti þá breytingu sem gerð var á 3. mgr. 102. gr. umferðarlaga og ágreiningur stóð um, kæmi að vísu fram sú ætlun löggjafans að herða á sönnunarfærslu fyrir dómi í málum sem þessum þannig að bæði þyrfti að mæla vínandamagn í blóði og lofti, en þessi fyrirætlan hefði hins vegar ekki birst með nægilega skýrum hætti í löggjöfinni

Sýknaði Hæstiréttur sakborning með vísan til þess að ekki hafði verið gætt að því rannsaka bæði vínandamagn í blóði og lofti

Öll framangreind svör eru röng

Lög sem samþykkt hafa verið af Alþingi, en hafa ekki enn verið borin undir forseta til staðfestingar, hafa ekki bindandi réttaráhrif gagnvart almenningi en binda þó stjórnvöld, sbr. 1. mgr. 8. gr. laga nr. 15/2005

Lög skulu binda alla frá og með deginum eftir útgáfudag þess Lögbirtingarblaðs þar sem lögin voru birt ef þau geyma ekki aðrar ákvarðanir um gildistöku sína

Reglugerð sem sett er af ráðherra skal birta í C-deild Lögbirtingarblaðs

Reglugerð sem sett er af ráðherra skal birta í B-deild Lögbirtingarblaðs

Öll framangreind svör eru röng

A) Í Hrd. 1956, bls. 702 (slys út á sjó) féllst Hæstiréttur á þá niðurstöðu Bæjarþings Reykjavíkur að bersýnilega ósanngjarnt væri að beita ákvæðum siglingalaga, er sett höfðu verið árið 1890, um slys á togara árið 1955, enda hefðu lögin verið sett við gerólíkar aðstæður

B) í Hrd. 1999, bls. 1916 (hnefaleikar) féllst Hæstiréttur á það með héraðsdómi Reykjavíkur að lög nr. 29/1956, um að banna hnefaleika, væru fallin niður um notkunarleysi

C) í Hrd. 1956, bls. 702 (slys út á sjó) féllst Hæstiréttur á þá niðurstöðu Bæjarþings Reykjavíkur að eðlilegast virtist að telja ákvæði 225. gr. þágildandi siglingarlaga, þar sem svo var mælt að hvorki bætur fyrir mannsbana af árekstri skips eða fyrir líkamstjón mættu fara fram úr 4.200 Kr.-, úrelt og dómstóla ekki við þá bundna

Svör B) og C) eru bæði rétt

Öll framangreind svör eru röng

Var álit umboðsmanns Alþingis um birtingu auglýsingar staðfest

Var með vísan ti lathugasemda í greinargerð er fylgdu frumvarpi til laga frá 1947 talið að reglugerð ætti sér næga lagastoð en hins vegar hefði láðst að gæta að réttri birtingu auglýsingar og því ekki heimilt að líta til hennar í máli kærðu

Var með vísan til 27. gr. stjórnarskránnar og athugasemdalausrar venju talið að heimilt væri að styðjast við óbirta auglýsingu í máli kærðu

Taldi Hæstiréttur heimilt að styðjast við óbirta auglýsingu í máli kærðu og hnekkti með því niðurstöðu í áliti umboðsmanns Alþingis

Öll framangreind svör eru röng

Djúpiklettur - var talið að beita ætti nýjum lögum um vátryggingarsamninga nr. 30/2004 en ekki eldri lögum nr. 20/1954 þar se mmálið var höfðað í gildistíð nýju laganna

Djúpiklettur - var talið að þar sem hin refsiverða háttsemi átti sér stað í gildistíð eldri laga nr. 20/1954 yrði að beita þeim en ekki nýrri lögum nr. 30/2004 sem þó höfðu tekið gildi áður en málið var höfðað

Við mat á því hvort löggjafanum er heimilt að setja afturvirka reglu skiptir ekki máli hvort reglan teljist íþyngjandi eða ívilnandi fyrir borgarana

Óbein afturvirkni felur það í sér að lög eru að efni til framvirk en ná einnig til þess sem stofnað var til í tíð eldri laga og varir enn þegar ný lög taka gildi

Öll framangreind svör eru röng

A) Prestadómur - taldi meirihluti Hæstaréttar að löng réttarhefð væri fyrir því að dómstólar ættu fullnaðarúrskurðarvald um hvort almenn lög væru sett á stjórnskipulegan hátt

B) Prestadómur - taldi meirihluti dómara í Hæstarétti að skilyrði stjórnarskrárinnar um brýna nauðsyn hefði í lagaframkvæmd hér á landi verið skýrt þröngt

C) BHMR-dómur - sagði minnihluti Hæstaréttar að ljóst yrði að vera, að um misbeitingu heimildar til útgáfu bráðabirgðalaga væri að ræða, svo dómstólar gætu látið undan fallast að byggja á þeim

D) BHMR-dómur - sagði meirihluti Hæstaréttar að dómstólar ættu úrskurðarvald um það, hvort almenn lög samrýmdust ákvæðum stjórnarskrár og hvort þau hefðu orðið til á sjtórnskipulegan hátt og að eðlisrök leiddu til þess að hið sama gilti um bráðabirgðalög

Svör C) og D) eru bæði rétt

Að þær eru almennt lögbundnar

Að þær eru aðeins lögbundar þegar um er að ræða ákvæði stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944

Að þær eru almennt ekki lögbundnar, sbr. þó t.d. 3. gr. laga nr. 2/1993, um Evrópska efnahagssvæðið

Að löggjafinn hlýtur eðli málsins samkvæmt að eiga síðassta orðið um túlkun þeirra laga sem hann setur

Öll framangreind svör eru röng

A) Atviksbunda (kasúíska) réttarreglu

B) Almennt orðaða réttarreglu

C) Að vísað sé til venju í lagaákvæði

D) Að vísað sé til siðferðilegs mats í lagaákvæði

Svör A) og D) eru bæði rétt

Stimpilgjald - taldi Hæstiréttur haldbært að lögjafna

Faðernismál - taldi Hæstiréttur ekki haldbært að lögjafna

Islandia-Internet - taldi Hæstiréttur haldbært að lögjafna

Skagstrendingur HF - taldi Hæstiréttur ekki haldbært að lögjafna

Helmingaskiptaregla hjúskaparlaga - taldi Hæstiréttur að ekki ætti að víkja frá meginreglu 103. gr. hjúskaparlaga nr. 31/1993

Það er sameiginlegt einkenni þeirra stefna sem kenndar eru við vildarrétt að samkvæmt þeim eru til æðri reglur sem ekki er á mannlegu valdi að breyta, þ.e. algildar reglur sem eru óháðar stað og stund

Í stuttu máli má lýsa kjarna skandinavísku raunhyggjunnar á þá leið að vísindaleg þekkingarleit hljóti ætíð að fara fram á grundvelli siðferðilegs gildismats fræðimannsins

Vildarréttarmenn eiga það sameiginlegt að hafan því að hægt sé að gagnrýna gildandi lög á grundvelli siðferðilegra sjónarmiða

Sögustefnumenn höfnuðu því að til væri óhagganlegur náttúru- eða eðlisréttur sem byndi alla menn, alls staðar, á öllum tímum

Náttúruréttarkenningar um lögin eiga það sameiginlegt að leggja áherslu á sjálfbæra nýtingu náttúruauðlinda

Samkvæmt Raz er réttarríkið reist á tveimur hugmyndum. Annars vegar þeirri að þjóðfélög skuli vera lögbundin og að borgararnir, þar á meðal þeir sem hafa á hendi opinbert vald, skuli fylgja lögunum. Hins vegar að lög samfélagsins séu þannig úr garði gerð að þau geti gert það sem þeim er ætlað, þ.e. að hafa áhrif á athafnir fólks

Joseph Raz aðhyllist formlegt réttarríkishugtak. Samkvæmt kenningu hans er virðing fyrir kröfum réttarríkisins nauðsynleg ef lögin eiga að ná tilgangi sínum, hvort sem þau eru efnislega góð eða slæm. Kröfur réttarríkisins tryggja því ekki sanngjörn lög

Samkvæmt kenningu Raz geta tvö ríki bæði talist réttarríki enda þótt þau uppfylli kröfur réttarríkishugmyndarinnar að mismiklu marki

Meðal þeirra krafna sem felast í réttarríkishugmynd Joseph Raz eru þær að lög séu tiltölulega stöðug og þau sett með lýðræðislegum hætti

Raz telur að ríki þurfi að uppfylla kröfur réttarríkisins ætli það sér að koma fram við borgaranna sem sjálfstæða og sjálfráða einstaklinga. Kröfur réttarríkisins séu reistar á þeirri forsendu að einstaklingarnir séu færir um að skilja reglur og skipuleggja líf sitt út frá þeim