CURROS ENRÍQUEZ

Manuel Curros Enríquez (1851-1908)

Escritor civil por excelencia; o máis lido e admirado do seu tempo.

1. Dados biográficos: 1851: Nace en Celanova. Fillo dun escribán de ideas fortemente reaccionárias. Cursa os seus primeiros estudos e traballa como escrebentedo seu pai. 1866: Foxe da casa paterna e, tras un breve paso por Ourense, instálase en Madrid. Cursa o bacharelato e probabelmente Dereito. Protexido de Modesto Fernández González. 1869: Escrebe o seu primeiro poema en galego, "Cántiga". 1870: Ten que se exilar en Londres, por mor dun artigo político . 1871: Casa en Madrid. Traballa en diferentes xornais desta cidade. 1875: Participa na criación da sociedade Galicia Literaria,con outros escritores que se atopaban en Madrid (Vesteiro Torres, Añón, Novo Garcia ... ). Cronista das "Guerras Carlistas" para El Imparcial. 1877: Gaña o certame poético de Ourense con "A Virxe do Cristal', "Unha boda en Einibó" e "0 gueiteiro". Estabelece-se en Ourense como traballador da administración da Facenda e xornalista. 1880: Procesado, a instáncias eclesiásticas, e condenado a cadea e multa por alguns poemas de Aires da miña terra ("A igrexa fria", "Mirando ó chao" e Peregrinos a Roma"). 1881: Gaña a apelación do proceso anterior na Audiéncia da Coruña. 1883: Cesa na administración e retorna a Madrid para traballar como xornalista e no concello. 1893: É coroado polo Centro Galego de Madrid con motivo da súa fundación. 1894: Por persecución política emigra a México, mais fica na Habana. Traballa máis unha vez como xomalista e vive as loitas independentistas e a guerra cos Estados Unidos. 1904: Viaxa á Galiza e a Madrid. coroado, por segunda vez, na Coruña. Retorna á Habana. 1908: Morre na Habana. Trasladado á Coruña é enterrado nesta cidade.

http://sondepoetas.blogspot.com.es/2009/05/rosalia-manuel-curros-enriquez.html

http://sondepoetas.blogspot.com.es/2009/11/ai-manuel-curros-enriquez.html

Cántiga (1869) foi o primeiro poema escrito por Curros.

No xardín unha noite sentada ó refrexo do branco luar, unha nena choraba sin trégolas os desdés dun ingrato galán. I a coitada entre queixas decía: "Xa no mundo non teño ninguén, vou morrer e non ven os meus ollos os olliños do meu doce ben". Os seus ecos de malenconía camiñaban nas alas do vento, i o lamento repetía: "¡Vou morrer e non ven ó meu ben!"

Noites craras, de aromas e lúa, desde entón ¡que tristeza en vós hai prós que viron chorar unha nena, prós que viron un barco marchar!... Dun amor celestial, verdadeiro, quedou sólo, de bágoas a proba, unha cova nun outeiro i on cadavre no fondo do mar.

Lonxe dela, de pé sobre a popa dun aleve negreiro vapor, emigrado, camiño de América vai o probe, infelís amador. I ó mirar as xentís anduriñas cara a terra que deixa cruzar: "Quen pudera dar volta -pensaba-, quen pudera convosco voar!..." Mais as aves i o buque fuxían sin ouír seus amargos lamentos; sólo os ventos repetían:"¡Quen pudera convosco voar!"

A súa obra: - en galego: -dous libros de poesia: “Aires da miña terra” (1880, 2ª ed. 1881, 3ª ed. 1886). “0 divino sainete” (1888). Poemas soltos en diferentes publicacións periódicas; prólogos e notas a alguns poemas. - en español: Poemas soltos: El dos de Mayo de l808" (1874), "El Maestre de Santiago" (1874). Unha novela: “Paniagua y Compañía. Agencia de sangre” (1878).

Aires da miña terra (1880) A) Nesta obra o autor confere unha especial relevancia aos contidos ideolóxicos de carácter e concepción progresista; tal ideoloxía aparece, ao longo da obra, non só isenta máis tamén misturada con outros elementos: costumismo, intimismo, etc. (p.c. "0 maio"). B) Liñas temáticas: - Poesia cívica: canto ao progreso e á liberdade (p.e.” Introdución", "Na chegada a Ourense da primeira locomotora"). - Poesia agrarista: centrada na precária situación do pobo galego, pobo que está identificado co campesinado, calificado de servo, escravo, pária... e denunciando os males que sofre: foros, taxas, fame, emigración, igrexa, etc.(p.e. "Mirando ó chau” "Nouturnio"). - Poesia costumista: recolle personaxes e situacións típicas do mundo rural galego do XIX (p.e. "0 gueiteiro"). - Poesia intimista: centrada en sucesos da sua biografía que lle provocaran un forte impacto (p.c. "Ai!", "Na morte de miña nai").

Da aldea lexana fumegan as tellas; detrás dos petoutos vai póndose o sol;retornan prós eidos coa noite as ovellas tiscando nas beiras o céspede mol.Un vello, arrimado nun pau de sanguiño,o monte atravesa de cara ó piñar.Vai canso; unha pedra topou no camiñoe nela sentouse pra folgos tomar.-¡Ai!-dixo-, ¡que triste,que triste eu estou!- I on sapo que o oía, repuxo: -¡Cro, cro!¡Ás ánemas tocan!... Tal noite como esta queimóuseme a casa, morreume a muller; ardeume a xugada na corte, i a besta, na terra a semente botouse a perder.

Vendín prós trabucos bacelos e hortas e vou polo mundo de entón a pedir; mais cando non topo pecháda-las portas, os cans sáienme a elas e fanme fuxir.Canta, sapo, canta:¡ti i eu somos dous!... I o sapo, choroso, cantaba: -¡Cro, cro!Soliños estamos antrambos na terra,mais nela un buraco ti alcontras i eu non;a ti non te morden os ventos da serra,i a min as entranas i os ósos me ron.Ti, nado nos montes, nos montes esperas, decote cantando, teu térmeno ver; eu nado entre os homes, dormento entre as feras, e morte non hacho, si quero morrer.Xa tocan... Recemos, ¡que dicen que hai Dios!...-El reza, i o sapo cantaba: -¡Cro, cro!

A noite cerraba, i o raio da lúa nas lívidas cumes comenza a brilar; curisco que tolle nos álbores brúa i escóitase ó lexos o lobo ouvear.O probe do vello, cos anos cangado, ergueuse da pedra i o pau recadou; virou para os ceos o puño pechado e cara ós touzales rosmando marchou...Cos ollos seguíndoo na escura estensión, o sapo quedouse cantando: -¡Cro, cro!("Aires da miña terra", 1880)

Nouturnio é un poema agrarista no que Curros pon os males do campesiñado galego na voz dun vello que "vai polo mundo a pedir" e só hai un sapo para escoitalo.

O MAIO é o poema máis coñecido de Curros: a igrexa, os impostos e as supersticións afogan ao pobo galego:http://sondepoetas.blogspot.com.es/2007/09/o-maio.html

Ten a serena un canto:http://sondepoetas.blogspot.com.es/2009/06/ten-serena-o-canto-manuel-curros.html

0 divino sainete (1888) A) Obra escrita con motivo da celebración do xubileu de León XIII e inspirada no seu desenvolvimento na “Divina comedia” ten carácter cómico-burlesco e rasgos caricaturescos. 0 poeta Añón é o guía do poeta (como fixera Virxilio para Dante). B) Liñas temáticas: -Sátira anti-clerical: ataca os vicios dos mandatarios eclesiásticos (o Papa). -Sátira literaria: lamenta o trato que se lle dá ás glorias literárias do país. -Sátirade costumes: descrebe os vícios humanos. -Sátira social: relata a situación da vida galega exemplificada nos labregos.

Añón pegoume co codocomo quen di: " ¡ Non te escurras!",e León falou deste modo:-¡Ah! ¡Como ó teu beizo asomao afán do mundo! Ti pidesque o Papa abandone Roma...¡E ben! Agradarche quero;deixarei Roma os romanos,quedareime en coiros...; peroCando dos bens me despoxeque a tradición me legara,e que gardei hastra o de hoxe,¿Terá a Igrexa quen lle acuda?-¡Vinte sigros pedricandocaridade pra esa duda!¡ Señor ¡ O mundo modernonon é, como o mundo antigo,a imaxe viva do inferno.

Os pobos están chamadosa rexilo: cando trunfen,cando do chau levantadosO himno canten da Vitoria,volveranse a Dios, i os ceosresprandecerán de groria.I entón, Señor, non temadespola Igrexa, que ela é barcaque flota nas tempestades.Estas democracias novasson feitas de amor e gastana piedade por arrobas.¡Amádeas! ¡Que ollen e vexanque Cristo está da súa partementres loitan e pelexan?Quédese a rabia pros lobos:¡Cristo era bon, era homilde!i a humildá cautiva ós pobos

Poética e ideoloxía en Curros: Curros foi o poeta máis lido e admirado do seu tempo. -Ideoloxía progresista. Cantor do progreso (saber, educación, liberdade, propriedade privada, sufráxio universal ... ) e dos adiantos técnico-científicos. -0 progreso é o que pode salvar ás clases populares e, en consecuéncia ataca todo o que se opón a el: foros, trabucos, quintas, censura, oscurantismo, ignoráncia, superstición... -Laicismo e antielericalismo, derivado da oposición que manifestaba a igrexa frente ao progreso. -Defensor da instauración dunha democracia burguesa republicana liberal que reflexa o ideário da pequena burguesia.

A língua de Curros -Propósito de criación dun galego rico e enxebre. -Riqueza léxica e de xiros. -G alego de base popular e coloquial. Ruralizado. -Rasgos lingüísticos da fala de Celanova,métrica: pouco inovador mais versificador hábil, emprega os metros o estrofas habituais na época (quintetos,romances, redondillas, quintillas, oitavas de arte menor, décimas...) e ritmos próprios da poesía popular (p.e. de muiñeira).

A Virxe do Cristal é un poema de máis de mil versos escrito por Manuel Curros Enríquez que relata unha historia de base popular.O argumento recollido do pobo por Manuel Curros Enríquez é o seguinte:A historia d´A Virxe do Cristal transcorre en 1630. Os protagonistas son a parella de namorados Rosa e Martiño. Ambos traballan para o señor do castelo de Vilanova, que vive na Corte e non vén máis que para cobrar a renda e o foro. Outro personaxe é Xan de Ventrances (rival de Martiño no amor a Rosa, pero a quen ela rechazou), que lle comenta a Martiño calumnias sobre a virtude da súa moza. Martiño dá creto ás palabras de Xan e rompe a relación coa rapaza.Entón a Virxe aparecéselle en soños a Rosa para a reconfortar e ao día seguinte cae do ceo, xunto cun raio, un cristal coa imaxe da Virxe dentro. Martiño encontra o cristal pero non cre que sexa unha proba que demostre a pureza da súa moza. Ao día seguinte, Rosa topa co cristal e a Virxe dille a Rosa que a enviou Deus para demostrar a súa pureza, á vez que manifesta o seu desexo de que lle constrúan unha capela naquel val. O pobo celebra o milagre e Rosa entra nun convento. Martiño víngase de Xan arrincándolle a lingua. A narración acaba coa morte de Martiño en Allariz, conxelado nunha noite nevada, ao pé do convento de Rosa.

Aires damiña terra:http://bvg.udc.es/indice_paxinas.jsp?id_obra=Aid%27miTe1&id_edicion=Aid%27miTe1003&cabecera=%3Ca+href%3D%22ficha_obra.jsp%3Fid%3DAid%2527miTe1%26alias%3DManuel%2BCurros%2BEnr%25EDquez%22+class%3D%22nombreObraPaxina%22%3EAires+d%27a+mi%F1a+terra%3C%2Fa%3E&alias=Manuel+Curros+Enr%EDquez&formato=texto

http://www.culturagalega.org/avg/extra_audiovisual_estreas.php?Cod_extrs=3640

Curros Enríquez

OBRA

O divino sainete

Xornalista

Poética e ideoloxía