Euskal Herriko musika tresnak

Nota:

• kolpatuz soinua egiten duen instrumentu mota ala "familia" da

1. Ttunttun-a

   Nota:

   • Perkusio instrumendu moduan erabiltzen den salterioa Zuberoan xirularekin batera jo ehi da. Erresonantzia kutz eta 6 hariz osatuta dago eta makilatxo batez kolpatuz jotzen da. 80cm inguruko luzeera du, 10-17 cm-tako zabalera eta 5 cm-ko sakonera. Herri musikarako Europako toki askotan erabili ian ohi da, eta oraindik ere zenbait kulturetan bizirik mantentzen dute.
2. Txalaparta

   Nota:

   • Antzinako Euskal Herriko musika tresna, makila labur batzuez jotzen diren bi oholez osatuta dago. Bi izan ohi dira txalaparta jotzaileak eta horizontalki jarritak dauden bi ohol jotzen dituzte, bakoitzak dituen bi makilekin, goitik behera eta bertikalki hartuaz. Horizontalki dauden oholtzak 2m edo 2'5m inguruko luzera dute eta 5cm inguruko lodiera. Normalean bi otarreren gainean jotzen da. eta bi jotzaileen artean, erritmo bitar bat markatzen dute, batek lehen zatia jotzen du ("ttakun" edo "ttakutun") eta besteak bigarren zatia ("errena" edo "urguna"). 
3. Tobera

   Nota:

   • Bi lagunen artean airean edukitzen duten metalezko palanka edo hodia da eta bi jolek, bakoitzak metalezko bi burini ziri dituela kolpatuz jotzen dena. - Altzairuzko palanka: metro t' erdi bi metrotako luzera du. Bi muturretatik dago sokekin helduta.
4. Musugitarra

   Nota:

   • Giltza zahar baten itxura du, eta erdian bibratzen duen altzairuzko mihizka bat du. Hortzen artean jartzen da, eta metalezko mihia eta masailak mugitzean armoniko desberdinak lortzen dira. Ahoa erresonantzia kutxa baten moduko bat da.

Nota:

• Haizezko musika tresna mota ala "familia" da, bi ezaugarri nagusi ditu: aire zutabe bat gordetzen duen hodi edo ontzi bat eta aire hori bibrarazteko beharrezkoa dugun eragilea.

1. Txistua

   Nota:

   • 3 zuloko moko-flauta da. Zurezkoak dira, hau dugu, gure herri-musikan azken garaiotako eta lehenengoetan ere bai soinutresna zabalduena eta ezezagunena. Noiz sortu zen ez dakigu, baina, azken garaian talde finko bat bezala agertzen zaigu:1.go txistua, 2.go txistua, (biak danbolinarekin), silbotea eta atabala. hau da gure garaiara iritsi den laukotea.
2. Zuberoako txirula

   Nota:

   • Txirula bezalakoa da. Gaur egun Zuberoa aldean jotzen da. Ez dago festarik eta dantzarik txirularik gabe. Txistua baino laburragoa da, 25cm ingurukoa, eta soinu zorrotzagoa du. Egurrezkoa da eta hiru zulo ditu, bi aurrekaldean eta bat atzekaldean, txistua bezala. Txirula ttunttunaz lagundurik jotzen da.
3. Dultzaina

   Nota:

   • Dultzaina-gaitaren osagaiak hauek dira: Mihi bikoitzeko pita, kainaberazko bi mihi metalezko tudel bati lotuak. Tudela tutuan sartzen da, mihiak eta tutua lotu eta hauen soinu-bibrazioak tutura bideratuz. Tutuak konikotasun irregularreko forma dauka. Eta 8 zulo dauzka.
4. Nafar gaita

   Nota:

   • Pita, tutua eta nota ematekoeta aldaketarako zuloak dultzainak bezala ditu. Horrez gain, Nafarroako gaitarien artean zaharra da beste osagai hau ere: Katea-txapa. 
5. Txanbela

   Nota:

   • Gaur egun ea galduta dagoen Zuberoako dultzaina txikia da. Haizezko musika tresna, mihi bikoitzekoa eta egurrezkoa da. 7 zulo ditu, 6aurrekaldean eta 1atzekaldean. Txanbela ez da musika tresna bat bakarrik, musika egiteko era bat, ere, hau da, txanbelak mantendu du antzinako Euskal musikare estiloa eta joera.Euskal Herrian dugun musika tresna zaharrena da.
6. Sunprinua

   Nota:

   • Mihi bikoitzeko musika tresnarik sinpleena da, urritzaren adar azalekin egiten da, Euskal Herrian, eta batzuetan mihia azal berarekin egiten da. 2 zulo ditu bere doinua jotzeko ("durunbele")... Sunprinua gaur egun erabat galduta dago, ez da bat ere ez ezaguna.
7. Alboka

   Nota:

   • Euskal Herrian erabiltzen den haize musika-tresna da, klarinetearen kidea. Jatorria artzai giroko musika-tresna dela diote. kainaberazko bi hodiz eta haien buruetan itstsitako bi behei adar zatiz osatuta dago, Pabiloi baten funtzioa du adar handia; adar txikiak aldiz, putz egiteko erabiltzen da, barrukoan kainaberazko bi fita dituelarik. Arnasa aldi berean hartuz eta botaz  egiten da.
8. Trikitixa

   Nota:

   • Euskal Herrian herri soinu-tresna berriena da. Akordeoi diatoniko hau XIX. mendearen bukarean indarrez sartzen da gure herriko musikaren bazter guztietan, bai kaletar eta bai baserritar giroan, txirula eta atabalarekintaldea osatuz, eta baita dultzaina eta panderoaz lagundurik. Haize musika tresna honi "infernuko hauspoa" ere deitzen zaio.

1. Danbolina

   Nota:

   • Euskal Herrian tradizionalki oso hedatuta dagoen musika tresna da, txistua laguntzeko erabili ohi da, erritmoa markatzeko. Txistulariak ezkerreko eskuaz txistua jotzen duen bitartean, eskubiko eskuaz danbolina jotzen du. Atabalaren desberditasun bakarra, altuagoa dela eta estuagoa dela da.
2. Atabala

   Nota:

   • Bi makiltxoez txandaka jotzen den menbrafonoa da. Antzinatik txistulariei eta antzeko musika tresnei laguntzeko erabiltzen da, melodiei erritmoa emateko. Egurrezko gorputza du eta bai goiko partean, bai azpiko partean animalia larruzko edo plastikozko "larruak" eramaten ditu. Goikoa lodixeagoa da han makiltxoak kolpatzen direlako eta ez apurtzeko, behekoa berriz, pordoiduna da, hau da, bi soka larrua zeharkatzen dituelako. Eta bai txistua eta baiz dultzaina laguntzen ditu.
3. Panderoa

   Nota:

   • Eskuz eta atzamarrekin jotzen den menbrafonoa da. Alboka, trikitixa, arrobita, zarrabetea... horien guztien ondoan ikusten dugu.Antzinaz trikitixarekin bakarrik erabiltzen zen eta normalean emakumeak ziren jotzen zutenak.