Cultuur Trimester 3 2012-2013

GRAFSCHIFTEN Romeinen wilden bep. boodschappen op duurzame wijze doorgeven aan nageslacht beitelen van boodschap in steen op… monumenten: als eerbetoon aan belangrijke personen grafstenen: aandenken aan overledene ongeveer 300 000 inscripties gepubliceerd overgrote deel dateert uit keizertijd vele teksten slechts gedeeltelijk bewaard gehavende staat van stenen formuleringen zijn bondig en stereotiep beitelen vergde moeizame en kostbare techniek vele afkortingen, vaak enkel essentiële gegevens naam, leeftijd, beroep, formule beperkt aantal teksten vormt toch uitzondering! in opdracht van literair geschoolde mensen mooie tekst, vaak in versvorm carmina sepulcralia ('Grafgedichten') ong. 3000 gedichten gaaf bewaard, inhoudelijk zeer rijk   TEKSTEN OP DUURZAAM MATERIAAL saxa loquuntur manieren van schrijven bij Romeinen: boeken (papyrus of perkament) originelen zijn verloren duurzamer, minder vergankelijk materiaal (keramiek, glas, metaal, steen) talrijke originelen bewaard zo'n half miljoen inscripties nagelaten soms verdwenen de stenen, maar bleven de teksten die erop stonden bewaard (kopieën van originelen) bestemming redenen om opschrift op duurzaam materiaal aan te brengen: wijgeschenk (= dankbetuiging aan godheid voor verkregen gunst) wetten, verordeningen, oorkonden (politiek) grafschrift (= herinnering aan gestorvene) moeilijke ontcijfering epigrafie = wetenschap die zich toelegt op lezen en bestuderen van opschriften specifieke technische problemen met ontcijfering teksten hebben eigen kenmerken opschrift is vaak één lange, aaneensluitende reeks van hoofdletters geen zinstekens (soms punten tussen woorden) zeer veel afkortingen grafschriften hebben eigen behoorlijkheid vullen traditionele, literaire bronnen van geschiedenis aan leren ons ideeën en gevoelens kennen van doorsneemens vaak met persoonlijke of poëtische wending bedoeld voor tijdgenoten én komende generaties verlangen: 'overleven' door in herinnering te blijven bestaan vorm van onsterfelijkheid door lezen van naam aangebracht op stèle (kleine grafsteen) of op façade van grafmonument

AKEN (Aquis Grani) Een stukje geschiedenis Heden belangrijke handels- en industriestad gelegen aan rand Eifelgebergte 253 000 inw. Romeinse periode Aquis Grani, al bekend warmste bron van Europa (75°C) Onder Karel de Grote Hoofdstad West-Europese Rijk (vanaf 794) Na Karel de Grote stad bleef belangrijk koningen en keizers in dom gekroond De Kaiserdom (bezienswaardigheid) bestaat, naast toren, uit twee delen achthoekige, centrale ruimte met koepel Karolingische periode hofkapel van Karel de Grote Byzantijnse stijl hoog koor 31.5m hoog luchter die Frederik Barbarossa schonk (Duitse keizer en kruisvaarder) volgende eeuwen werd heel wat bijgebouwd Karel de Grote (742-814) Verwezenlijkingen Na val van West-Romeinse Rijk: slaagde erin een groot rijk op te bouwen, het Heilige Roomse Rijk zag zich als opvolger van Romeinen en leider van christenen 800: keizerskroning door paus Leo III Karolingische renaissance: steun aan heropleving Latijn Alcuinus (geestelijke) leider Akense hofschool in Latijn geschreven biografie door leek Einhard paltskapel (805) was poging om Byzantijnse kunst ten noorden van de Alpen in te voeren persoonlijkheid reus van bijna 2m met brede schouders, beresterk beste zwemmer, uitstekend paardrijder 2-4 x omtrek van aarde afgelegd   KEULEN (Colonia Claudia Ara Agrippinensium) Ontstaan Tungri en Ubii vestigden zich in Eburonengebied (Noordoost-België) nadat Caesar Eburonen uitgeroeid had (als straf voor zware nederlaag door Ambiorix toegebracht) Tungri vestigen in westelijk Eburonengebied (> Tongeren) Ubii stichten oppidum Ubiorum aan Rijn (> Keulen) versterkte stad met aarden wal zie achtergrond (in bundel) Claudius, gestimuleerd door vrouw, bevorderde oppidum Ubiorum tot stad met Romeins recht (Germanicus > Agrippina x Claudius > Nero) Colonia Claudia Ara Agrippinensium Romeinse burgers, veteranen stenen muren verklaring voor naam: Claudia < toedoen van Claudius Ara < altaar, heiligdom in de stad opgericht Agrippinensium < keizerin Agrippina Verdere evolutie eind 1steEnC: hoofdstad Germania Inferior versterkte vesting: muren, poortgebouwen 2deEnC: bloeiperiode grote handelsbedrijvigheid door gunstige ligging (haven, wegen, aan limes) 3deEnC: instabiliteit en politieke onrust in Rome deed zich ook in CCAA gevoelen kon toch neutraal en op afstand blijven 4deEnC: onder heerschappij van Franken   TRIER (Augusta Treverorum) Een stukje geschiedenis Ontstaan Legende Trier zou 1300 jaar vóór Rome al bestaan hebben gesticht door Trebeta (zoon van legendarische Babylonische koningin Semiramis) Werkelijkheid gesticht 16vC als Augusta Treverorum door Augustus op grondgebied van stam der Treveri Romeinse periode Won snel aan ec. belangrijkheid 268: hoofdstad van heel Gallië Vanaf 293: residentie van hulpkeizer WRR tot 395: Milaan 306: vestiging Constantijn de Grote, hfdst Rijk tot 314: Constantinopel 5deE: onder heerschappij van Franken Frankische periode 800: KdG verleent bisschop titel van aartsbisschop slechts 10% van stad bewoond 882: invallen van de Noormannen definitieve ondergang 11deE: nieuwe bloei onder aartsbisschop Poppo verwoeste stad heropgebouwd 14deE: versterkt onder aartsbisschop Balduin Trier was zetel van keurvorstendom bisschop won steeds aan belang 1794: onderworpen door Fransen Bezienswaardigheden Porta Nigra 2deEnC, stadspoort nog uitstekend bewaard 11deE: bisschop Poppo liet 2 kerken bouwen 19deE: Napoleon liet kerken weer afbreken oorspronkelijk: heldergeel… 'Basilica' van Constantijn Oorspronkelijk: troonzaal van keizer Constantijn Later: markt- of gerechtsgebouw grootste zaal uit Oudheid! 67m l, 30m h brandde af in 1944 -> reconstructie Keizerthermen Constantijn wilde ook thermen in zijn hoofdstad liet reusachtige constructie bouwen geraakte niet op tijd af fungeerde als gerechtsgebouw Amfitheater 100nC, arena voor 20 000 toeschouwers gladiatorengevechten later: deel van stadsmuren Landesmuseum Kunst uit late Oudheid mozaïeken, grafmonumenten, fresco's, munten, kopie zuil van Igel en wijnschip van Neumagen Neumagen Dhron Oudste wijnstad van Duitsland eeuwenoude wijntraditie handelsplaats 19deE: ontdekking stuk muur met reliëfs naar Rheinische Landesmuseum in Trier Simeonsstift Aartsbisschop Poppo leerde Griekse kluizenaar Simeon kennen en gaf hem toestemming in Porta Nigra te verblijven later klooster voor hem opgericht naast poort Insctipties op Rote Haus aan Hauptmarkt bij beeld van H.Antonius van Padua, Rote Haus op toren van Dom   IGEL reusachtig grafmonument 3deE, door 2 broers (Lucius Secundinus Aventinus en Securus) bestemd voor voorvaderen (en henzelf) zuidzijde: afbeelding twee broers + tekst

DE CARTHAGERS Punische oorlogen = 3 oorlogen (264-146vC) met Carthago uitschakeling grote economische concurrent 1. De stad Carthago Carthago (9deEvC gesticht door Feniciërs 'Poeni') uitgegroeid tot dynamische centrum van handelsmacht in MZ aristocratisch regime (enkele rijke families bv Barcas) zeeschepen doorkruisten zee met allerlei producten belangrijke ec. handelsgebieden ook militair gecontroleerd garnizoenen op strategische plaatsen 2. Carthago in conflict met Rome 270vC: Rome bezit Italië tot aan Straat van Messina wil Sicilië veroveren, wat ook Carthago wil oorlog onvermijdelijk door Romes nieuwe positie als mediterrane macht aanleiding: Griekse stad Messina huurlingen hadden verovert en richtten plundertochten in belegering door tyran van Syracuse inroepen hulp van Carthago en Rome kans om macht over Sicilië uit te breiden eerste Punische oorlog 3. Eerste Punische oorlog (264-241vC) Carthaagse garnizoen verdreven, maar niet blijvend verslagen 264vC: Romeinen besluiten legioenen te mobiliseren bouwen hiervoor vloot van 120 schepen (met enterbruggen) Romeinse overwinning in zeeslag van Mylae (260vC) -> 1-0 aanval van Carthago in eigen land, comlete mislukking -> 1-1 beslissende Romeinse zege bij Aegadische eilanden -> 2-1 241vC: vrede; Carthago gedwongen Sicilië op te geven en oorlogsschade te betalen later ook Sardinië en Corsica (eilanden zijn eerste provinciae) financieel verlies + geschonden imago 4. Carthago herstelt zich Carthago probeert verlies aan inkomsten goed te maken grotere expansie in Spanje met zilvermijnen onder Hamilcar Barcas Carthagena als hoofdstad Hannibal Barcas opvolger van Hamilcar 226vC: Ebro-verdrag Ebro als grens om veiligheidsredenen 5. De tweede Punische oorlog (219-202vC) rond 220: Rome is uit op nieuwe confrontatie met Carthago (macht, geld) tweede oorlog na klachten uit Saguntum Spaanse stad waarmee Rome bondgenootschap sloot tegen Ebro-verdrag in! bedoeling Rome: aanvallen Carthagers in Afrika en Spanje Hannibal voerde nu Carthaagse leger aan had eeuwige haat tegen de Romeinen moeten zweren aan vader daagde Rome uit met aanval op Saguntum verwachting Romeinen: over zee naar Italië initiatief Hannibal: over de Pyreneeën en  Alpen naar Italië 216vC: trekt met leger naar Italië en verrast Romeinen in drie gevechten oevers van de Ticinus aan de Trebia bij het Trasimeense Meer Weg naar Rome lag open!, MAAR: Hannibal aarzelde vermeed rechtstreekse aanval op Rome in hoop Italische bondgenoten afvallig te maken van Rome Rome stelt dictator aan reeks kleine veldslagen om Hannibals leger uit te putten MAAR: verlangen naar één grote veldslag (aanstelling consuls) Slag bij Cannae: verpletterende nederlaag Rome Zuid-Italiaanse steden kiezen zijde van Hannibal dringend versterking nodig voor beslissende slag tegen Rome wachtte vergeefs op versterking vanuit Carthago gaat verder met aanvallen Romeinse bondgenoten Romeinen beginnen aan herovering Spanje o.l.v. Scipio later ook herovering Afrika (Africanus) 202vC: Romeinen vallen Carthago aan o.l.v. P. Cornelius Scipio in Zama vrede; verlies vloot en Spanje, gigantische oorlogsvergoeding  + geen oorlog zonder toestemming van Rome macht als handelsstad totaal verbroken Rome is grootste zeemacht in Middellandse zeegebied! 6. De derde Punische oorlog (149-146vC) 2deEvC: economisch herstel Carthago dacht niet aan oorlog: geen vloot, zwak leger, Numidische koning Massinissa Carthago vroeg toestemming tot optreden tegen Massinissa geen reactie van Rome (gelegenheid tot oorlog) Carthago reageert militair op uitdaging Numidiërs (verboden volgens vredesverdrag 201vC) Rome valt aan Carthago werd met grond gelijk gemaakt! M. Porcius Cato: 'Censeo Carthaginem esse delendam' 146vC: val van Carthago, provincia Africa

Grafschriften

Keulen-Trier

Punische Oorlogen