NUTRIZIOA Ozeania: Alfonso, Markel, Luca eta Martin

1. Osatuta dago
   1. Guruin eratzekiak

      Nota:

      • Elikagaiak deskonpontzeko likido batzuk botatzen du.
      1. Gibela

         Nota:

         • Organo handiena da eta 1'6kg pisatzen du.
      2. Pankrea
      3. Listu guruinak
   2. Digestio hodia
      1. Atalak

         Nota:

         • Ahoan hasten da eta uzkian amaitzen da. 10m - 12m artean neurtzen du.
         1. Ahoa
         2. Faringea
         3. Hestegorria
         4. Urdaila

            Nota:

            • Hiru edo lau ordu geratzen da.
         5. Heste lodia

            Nota:

            • Ordu batzuk edo egun batzuk geratzen da.
         6. Heste meharra

            Nota:

            • Ordu batzuk geratzen da.
         7. Uzkia
2. Digestio prozesua

   Nota:

   • Elikagaiak substantzia elikagarrietan bihurtu. Bizitzeko ezinbestekoa da.
   1. Murtxikatxea

      Nota:

      • Janaria txikitzen du.
   2. Listuztaketa

      Nota:

      • Elikadura boloa sortu listuaren laguntzekin.
   3. Irensketa

      Nota:

      • Mingaina elikadura boloa faringetik, hestegorritik eta urdailetik pasatzen laguntzen dio.
   4. Urdaileko digestioa

      Nota:

      • Urdailean elikadura boloa kimoan bihurtu.
   5. Hesteetako digestioa

      Nota:

      • Kimoa kiloan bihurtu heste meharran, gibelan eta pankrean pasatzean.
   6. Substantzia elikagarriak xurgatxea

      Nota:

      • Kilotik substantzia elikagarriak hartu eta odoletik pasatu.
   7. Gorozkiak osatzea

      Nota:

      • Kiloaren ura kentzen dio, ur hori proteinak dira. Kiloa konpaktatzen da, gorozkian bihurtzen da eta uzkitik botatzen da.

Nota:

• Substantzia elikagarriak eta oxigenoa gorputzeko zelula guztietara banatzen ditu.  Zelulen ondarr substantzia biltzen ditu gero kanporatzeko

1. Atalak
   1. Bihotza

      Nota:

      •   Ukabilko tamainua daukan organo bat da eta bularren ezkerreko partean dago. 
      1. Mugimenduak

         Nota:

         • Odola gorputz osora ponpatzen du bi mugimenduekin.
         1. Uzkurtu
         2. Lasaitu
      2. Atalak
         1. Ezkerreko bentrikulua

            Nota:

            • Ezkerreko bentrikula ezkerreko aurikularekin konektatuta dago.  
         2. Ezkuineko bentrikulua

            Nota:

            • Ezkerreko bentrikula ezkerreko aurikularekin konektatuta dago.  
         3. Ezkerreko aurikilua

            Nota:

            • Ezkerreko aurikula ezkerreko bentrikularekin konektatuta dago.  
         4. Eskuineko aurikula

            Nota:

            • Ezkerreko aurikula ezkerreko bentrikularekin konektatuta dago.  
   2. Odol hodiak

      Nota:

      • Odola igarotzen den hodi-sareak dira.
      1. Atalak
         1. Arteriak

            Nota:

            • Bihotzatik ateratzen dira. Funtzioa: Bihotzeko odola gorputz osora eramaten du.
            1. Arterioloak

               Nota:

               • Arterien adarkadurak dira eta kapilarretan adarkatzen dira.
               1. Kapilarrak

                  Nota:

                  • Bere hormak oso finak dira. Funtzioa: Zelulekin substantzia trukea egiten dute.
                  1. Benulak

                     Nota:

                     • Kapilarren adarkadurak dira eta zainetan adarkatzen dira.
                     1. Zainak

                        Nota:

                        • Funtzioa: Gorputz osotik bihotzera itzultzen dute.
   3. Odola

      Nota:

      • Likido gorrixka da eta odol-hodietatik mugitzen da.
      1. Atalak
         1. Plaketak

            Nota:

            • Koaguluak osatzen dituzte zauriak buxatzeko.
         2. Globulu zuriak

            Nota:

            • Gure organismoa infekzioetatik babesten ditu.
         3. Globulu gorriak

            Nota:

            • Oxigenoa biriketaktik zeluletara eramaten dute eta karbono dioxidoa zeluletatik biriketara eramaten dute.
         4. Plasma
            1. Ura
            2. Substantzia disolbatutak
2. ODOLAREN ZIRKULAZIOA

   Nota:

   • Gizakien odolaren zirkulazioa bikoitza da, odola bihotzatik bi aldiz igarotzen duelako ibilbide osoa egiteko. 
   1. Zirkulazio handia

      Nota:

      • Odol oxigenatua bihotzetik gure organismoko gorputz guztietara eraman.  Odola oxigenoa zeluletan uzten du eta odola zeluletik karbono dioxidoa jasotzen du.
      1. 1

         Nota:

         •  Ezkerreko aurikulak biriketako odolaren oxigenoa jasotzen du arnasketaren bidez.
      2. 2

         Nota:

         • Odola zeluletan substantzia elikagarriak eta oxigenoa uzten du eta zeluletatik hondakinak eta karbono dioxidoa jasotzen ditu.
      3. 3

         Nota:

         • Odola bihotzara itzultzen da kaba zainetik eta bihotzan sartzen da eskuineko aurikulatik. Orduan zirkulazio txikia hasten da
   2. Zirkulazio txikia

      Nota:

      • Odola biriketara birika-arterien bidez eramaten du. Birika albeoloak odolatik oxigenoa jaso eta odola biriketara itzultzen da.
      1. 4

         Nota:

         • Odola eskuineko aurikulatik eskuineko bentrikulura joaten da eta bihotzatik biriketara birika-arterien bidez joaten da. 
      2. 5

         Nota:

         • Odola birika-albeoloetan karbono dioxidoa uzten du eta birika-albeoloetatik oxigenoa jasotzen du.
      3. 6

         Nota:

         • Odola bihotzetara itzultzen da eta zirkulazio handia berriro hasten da.

1. ARNASKETA
   1. ARNASBEHERA

      Nota:

      • Diafragma igo egiten da, kaxa torazikoko giharrak lasaitu egiten dira, eta birikak uzkurtu. Karbono dioxidoa duen aireak kontrako bidea egiten du: kanporatu egiten da birika-albeoloetatik, arnasbideen bidez.
   2. GAS-TRUKEA

      Nota:

      • Birika albeoloetan, oxigenoa kapilarren odolera igarotzen da kapilarren bidez, eta odoleko karbono dioxidoa albeoloek barruan duten airera.
   3. ARNASGORA

      Nota:

      • Kaxa toraxikoko giharra uzkurtu, diafragma jaitzi eta birikak puztu eta airez bete.Oxigenoa duen airea sudur-hobietatik berotu, garbitu eta hezetzen du.Aire garbi eta bero sudur-hodiak pasatzen da eta birika-albeoloetara ailegatzen da.
2. ATALAK

   Adjunto:

   • ARNAS-SISTEMA
   1. BIRIKA-ALBEOLOAK

      Nota:

      • Erlautz forma dauka.Bronkioloen alboan daude.Horma fina dute.Albeoloen funtzioa karbono dioxidoa oxigenoarekin trukatzea odolaren eta airearen artean da
   2. ARNASBIDEAK
   3. BIRIKAK
3. OHITURA OSASUNGARRIAK
   1. 1
   2. 2

      Nota:

      • Ke, hauts edo polen dagoen lekuan egoteak arnasbideak narrita ditzke.
   3. 3

      Nota:

      • Gelak beti aireztatuta, airea berritzen da.

Nota:

• Zelulatik odolak jasotzen dituen hondakinak organismotik kanporatzen ditu. Zelulak ondakinak sortzen dituzte odolara pasatzen dira gero gernu-aparatura eta izerdi-guruinera jateko.  Prozesu gernu-aparatuak egiten du neurri handi batean eta izerdi guruinek neurri txiki batean.

1. Atalak
   1. Gernu-aparatua
      1. Giltzurrunak

         Nota:

         • Odola iragazten dute eta gernua sortu Gernua: ura eta hondakinak
         1. Bi horgano
         2. Bizkarar hezuraren aldeetan, gerrialde gainean daude
      2. Gernu-bideak

         Nota:

         • Gernua eraman eta pilatu organismotik kanporatu arte
         1. Atalak
            1. Uretra

               Nota:

               • Maskurian duen gernua kanporatzen du.
               1. Hodi-formako organo bat da
            2. Gernu-maskuria

               Nota:

               • Gernua pilatzen du
               1. Organo bat da
               2. Ureterren amaieran dago
            3. Ureterrak

               Nota:

               • Giltzurrunak eta gernu-maskuria komunikatzen dituzte eta gernua gernu-maskuriara eramaten dute
               1. Bi hodi dira
   2. Izerdii-guruinak

      Nota:

      • Gorputzeko azal guztietan daude, neurri handi batean kopeta, basapeetan, esku-ahurretan eta oinazpietan. Izerdia kanporatzen dute eta gure gorputzen tenperatura erregulatzen dute.
      1. Atalak

         Nota:

         • Izerdi-guruin bakoitzak hodi bat dauka eta poro batean amaitzen da, poro horretatik izerdia kanpora ateratzen da.
2. IRAIZKETA
   1. Pausuak
      1. 1

         Nota:

         • Prosezua hasten da odola hondakinekin arterietik giltzurruneteara haigatzen denean
      2. 2

         Nota:

         • Giltzurrunek odola iragazten dute eta ondaki gehienak banandu. 
      3. 3

         Nota:

         • Ondakinak uretan disolbatzen dira eta gernua osatzen dute.
      4. 4

         Nota:

         • Gernua giltzurrunetik ureterren bidez gernu.maskuriara joaten da eta han pilatzen da.
      5. 5

         Nota:

         • Gernu-maskuria betetzean pixa egiteko beharra sentitzen da eta gernua uretratik kanporatzen da.
3. Ohitura osasungarriak
   1. 3

      Nota:

      • Azalentzat dutxa gehiegi hartzea kaltegarria da.
   2. 2

      Nota:

      • Gernua denbora luzez mantentzea kaltegarria da
   3. 1

      Nota:

      • Ura amaizedan eta gero, giltzurrunek hobetu funtzionatzen dira