Espainako koroak galerak izan zituen eta hondamendi krisia
sortu zen. 98ko Hondamendia krisi bat sortu zuen eta
horregatik sortu zen mugimendua. Espainiaren atzerapena
gainditzeko erreformak proposatzen zituen.
Mugimendu Independestengatik galdu zituen.
Estatu Batuekin gerra bat egon zen eta Espainak
uki egin zion Kubari lehenengo eta Kuba
independiente bihurtu zen. FIlipinak eta Puerto
Rico Esatutu batuen koloniak bihurtu ziren.
Monarkiaren krisi bat. Maria Kristina errege orde.
Berrezarkuntzaren krisia
hiru krisi
Aste
Tragikoa
1917ko
Krisia
Langile-mugimenduaren erradikalizazioa
1930ean hau berrezarri
zen
Diktadoreak 1930ean dimititu zuen.
Donostiako Ituna sinatu zen.
Errusiako Iraultzaren eraginatik, komunismoa
sortu zen eta langileen protestak areagotu egin
ziren.
Militarrak ez zeuden gustura maila igoerekin, ez
ziren inpartzialak egiten. Ondoren, protesta
politiko bat egon zen Bartzelonan. Parlamentuan
batzar bat egin zen lortzeko independentzia.
Mugimendu sindikalista greba orokor batera deitu
zituen herritarrak.
1909ean herri matxinada bat egon zen
Bartzelonan. Klase herritarrez osatutako tropak
bidali zituztelako Marokora, gerra batera. Klase
altuak ordaintzen zuten gerrara ez joateko.
BIGARREN ERREPUBLIKA
etapak
Behin behineko gorbenua
Biurteko Erreformista
Biurteko Kontserbadorea
1934ko Urriko iraultza eta 1936ko
hauteskundeak
gertaera nagusiak
Ezkerreko alderdi politikoak elkarturik aurkeztu ziren 1936ko hauteskundeetara, Fronte
Popular izenarekin, irabazi zuen. Sozialistak, komunistak, errepublikar ezkertiarrak eta indar
sozialista batzuk osatzen zuten. Primo de Rivera Falange Espainola joera faxistako alderdiko
burua zen. Gobernu berriak erreformen politikari ekin zion berriro ere eta 1934ko Urriko
Iraultzako presoak askatu zituen. 1936ko uztailaren 12a, eskuineko pistolariek Castillo
tenientea hil zuten. Castillo tenientearen kideek Calvo Sotelo eskuineko buruzagia hil zuten.
gertaera
nagusiak
Azañak dimititu egin zuen eta hauteskunde berriak egin ziren. Hauteskundetan Zentro
eskuinak irabazi zuen, CEDA. Jose Maria Gil Robles buru zuela, Alejandro Lerrouxen
Alderdi Erradikala iritsi zen, gobernura. Ezkerraren eta eskuinaren arteko tentsioak
1934ko Urriko Iraultza ekarri. Iraultzak arrakasta izan zuen Asturiasen. Katalunian
gobernu autonomoa matxinadara gehitu zen. Iraultza amaitu ondoren, gobernua
krisian sartu zen. Alderdi Erradikaleko ustelkeriaren eta desadostasun ideologikoen
ondorioz.
gertaera
nagusiak
Manuel Azaña izendatu zuten gobernuko presidente. Azañak
erreformak egiten jarraitu zuen: Nekazaritza- erreforma hasi
zen, honekin ekoizpena handitu nahi zuten. Landu gabeko
lurrak lurrei gabeko nekazarie eman zizkioten beraiek lantzeko.
Kataluniari autonomia eman zitzaion eta generalitatea sortu
zen. Erreforma militar bat egin zen, horrekin soldadutzaren
iraupena laburtu nahi zuten eta errepublikarrei zin egin. Lan-
erreformak egin ziren eta istripu aseguruak ezarri. Hezkuntza
erreformatu zen. Ezkontza zibila eta dibortzioa arautu ziren.
Sanjurjo jenerala estatu-kolpe bat egiten saiatu zen.
gertaera
nagusiak
1931an udal- hautsekundeak egin ziren. Errepublikanoek irabazi zuten.
Emaitza jakitean, Alfonso XIII.a behin- behineko gobernu bat eratu zen.
Donostiako Ituna sinatu zuten alderdiek osatu zuten gobernu berria eta
Niceto Alcalá Zamora izendatu zuten presidente. Gorteek 1931ko
Konstituzioa egin zuten eta erregimen erabat demokratikoa ezarri zuten.
GERRA ZIBILA
bi bando aurrez aurre
Matxinatuak (nazionalak)
hauek zituzten kontrolpean
Gaztelako iparraldea, Galizia, Extremadurako
ipar-mendebaldea, Andaluziako mendebaldeko hiri
batzuk, Nafarroa.
Politika
Italia Faxista eta ALemani nazien laguntza zuten.
Ekonomia
Industria ekoizpena murritza zen eta nekazaritza eta abeltzaintzako ekoizpena handiak
Errepublikanoak
hauek zituzten kontrolpean
Aragoiko zati handi bat, Espainiako
Iparraldea (Nafarroa izan ezik),
Kataluina, Levante ingurua, Madrid
eta ia Andaluzia guztia
Ekonomia eta politika
Errepublikako eremuetan zuden euskalduak
industrialdeak zirela mehatxagune nagusiekin. Baino
nekazaritza baliabideak murritzak ziren. Gerra Zibilean
bigrada internazionalaren laguntza jaso zuten.
Estatu Kolpe bat eta Espainaren zatiketa bat. 1936ean hasi zen, Afrikako armaden altxamendua
penintsulara igo zen, Sanjurjo, Franco eta Molaren esku. Karlistak, Monarkikoak, Kontserbadoreak,
Falangistak eta Elizaren zati handi bat babesten zuten Francori.