Antipsychotica

Antipsychotica

Typische antipsychotica
1. D2 receptor antagonisten (ontdekt door fenothiazine chloorpromazine als antihistaminicum te geven aan schizofrenen)
2. Antipsychotisch (voor positieve symptomen en agressie), anti-emetisch
3. Hyperprolactinemie, Extrapiramidale symptomen (Parkinson, acathisie, tardieve dyskinesieën door inhiberen dopaminerge neuronen in nigrostriatale baan), anticholinerge/antihistaminerge/anti-alpha1/anti-5HT2C effecten, verhoogd risico eptileptoforme manifestaties, fotosensibilisatie bij fenothiazinen, verlengd QT interval met Torsades de points en plose dood door fenothiazine, droperidol, pimozide, benzamide, haloperidol; maligne neuroleptisch syndroom
4. Fenothiazines
  1. Levomepromazine; Prothipendylhydrochloride
  2. Anti-cholinerg, anti-H1, anti-alfa1, anti-5HT2C
5. Thioxanthenen
  1. Flupenthixol; Zuclopenthixol
6. Clotiapine
7. Butyrofenonen
  1. Vrij selectief: meer EPS; minder sedatie en orthostatisme
  2. Haloperidol, Benperidol, Pipamperon
8. Difenylpiperidinen
  1. Pimozide, Fluspirileen, Penfluridol
9. Benzamides
  1. Sulpiride en Levosulpiride: tegen lichte depressie en psychosomatische klachten; in hoge dosissen tegen schizofrenie
  2. Amisulpiride in lage dosis voor - symptomen, hoge dosis voor + symptomen
  3. Ongewenste endocriene effecten, agitatie, slapeloosheid, angst
10. Met vertraagde werking:
  1. Fluspirileen: slecht wateroplosbaar, 1x/w i.m.
  2. Depotpreparaten met vetzuur veresterd, 1x/maand; zulcopenthixoldecanoaat, haloperidoldecanoaat
  3. Penfluridol: zeer vetoplosbaar --> vetdepots
Atypische antipsychotica
1. Atypisch= werkt ook op negatieve symptomen (naast positieve) + minder EPS
2. Werkingsmechanisme: Vnl 5HT2A-D2-receptor antagonisme; verder ook snelle dissociatie van D2-R en partieel agonisme van D2 en 5HT1A
  1. SDA's (serotonine-dopamine antagonisten)
    1. Serotonine inhibeert normaal dopaminevrijgave via 5HT2A-R
    2. Thv nigrostriatale baan: blokkeren van 5HT2A-R zorgt voor meer dopamine-release. D2-receptoren deels geblokkeerd (veel dopamine, verdrijft deel <=> typische antipsychotica) ==> minder EPS
    3. Thv mesocorticale baan door 5HT2A-R antagonisten meer dopamine vrijgave => verbetering cognitieve, negatieve en affectieve symptomen
    4. Verbeteren positieve symptomen, immers hallucinogenen = partiële 5HT2A agonisten
    5. Minder hyperprolactinemie: dopamine geïnhibeerd (meer PRL), echter serotonine ook geblokkeerd (reciprook systeem) ==> minder PRL-productie
  2. Snellere dissociatie: voldoende lang om antipsychotisch te werken, echter lang genoeg receptor in ongebonden staat om side-effects te vermijden = hit-and-run
    1. Tight binding (trage dissociatie => meer EPS en prolactine-effecten; minder dopamine-activiteit en potentieel meer affectieve symptomen
    2. Loose binding: snelle dissociatie, dopamine kan losjes gebonden gm losmaken (=> evenwicht tussen hormonale en motorische systemen; geen negatief effect op depressie)
  3. Partieel D2-R agonisme (DPA)
    1. Verbetering van zowel negatieve, positieve als neveneffecten
    2. Activatie rewardsysteem: genot, plezier, beloning!
    3. Bv Aripiprazol
  4. Partieel 5HT1A agonisme
    1. 5HT1A = autoreceptor --> Bij binden serotonine minder serotonine release
    2. Agonist zorgt dus voor minder serotonine die op 5HT2A kan binden --> minder inhibitie dopaminerelease en meer dopamine!
    3. Bv Aripiprazole, Clozapine, Quetiapine
3. Clozapine: meest efficiënt, opstarten in hospitaalmilieu (risico agranulocytose, myopathie of myocarditis), regelmatig bloedbeelde, juiste mix van aangrijpingspntn proberen vinden
4. Risperidon: voor bipolaire stoornissen en psychosen bij kinderen, tieners en bejaarden
5. Olanzapine: potenter als clozapine, minder EPS en hyperprolactinemie, wel cardiometabole risico's
6. Quetiapine: verbetert stemming, slaapstoornissen en cognitie; ook voor angst en depressies
7. Asenapine: zie bipolaire stoornissen
8. Sertindol: geen 1e keus want risico op QT-verlenging!
9. Aripiprazol
10. Paliperidon: belangrijkste actieve metaboliet van risperidon, dus gelijkaardig.
11. Ongewenste effecten: Minder EPS (minst tardieve dyskinesieën bij clozapine); hyperprolactinemie meest bij risperidon; gewichtstoename (eerste weken, door anti-H1 en -5HT2C-R, clozapine & Olanzapine), meer risico op diabetes type 2 door antagonisme muscarine m3-R in betacellen, hyperlipidemie en hypercholesterolemie (clozapine en olanzapine), verband met verhoogde CVA bij atypische neuroleptica (bejaarden met dementie), verhoogd risico op cardiale plotse dood (zowel typische als atypische evenveel).
INDICATIES
1. Schizofrenie
2. Manische episode van bipolaire stoornis
3. Psychosen: kortdurende, folieà deux, wanen
4. OCD: in combo met antidepressiva
5. Ongecontroleerde psychomotorische agitatie
6. Agressiviteit en ernstige agitatie
7. Seksuele perversie (parafilie)
8. Palliatief: anti-emetisch + tegen hardnekkige pijnen
9. Bij persisterende hik, chorea van Huntington, Gilles de la Tourette
10. Augmentatiestrategie bij therapieresistente majeure depressie
11. Alzheimerptn met psychosen en gedragsstoornissen
  1. Acute agitatie, motorische onrust, prikkelbaar, verbale onaangepaste communicatie of agressie
  2. Meestal Lorazepam + Haloperidol (!! ademhalingsdepressie en acute dystonie). Let ook op sedatie, anticholerge effecten (verwarring) en orthostatisme bij neuroleptica.
  3. Alternatief: Risperidone, Olanzapine, echter spaarzaam antisychotica gebruiken bij dementie
CONTRAINDICATIES: Parkison, epilepsie, nier/leverinsufficiëntie, zwangerschap/borstvoeding (anticholinerge effecten bij fenothiazines + EPS bij pasgeborene), glaucoom en prostaathypertrofie bij sterk anticholinerge moleculen
INTERACTIES: Anti-Parkinson gm (anticholinergica, L-dopa, DA-R agonisten), antidepressiva, antihypertensiva, lithium + meer sedatie bij alcohol en sederende gm

Next up

Description

Resource summary

Similar

	Created by elfitournaye about 10 years ago