Tijdlijn Nederlandse Letterkunde II: Deel 2

Question	Answer
1566	Beeldenstorm
1568	Begin Nederlandse Opstand (80-jarige oorlog)
1576	Pacificatie van Gent
1579	Unie van Utrecht en Atrecht
1581	Plakkaat van Verlatinge
1585	Val van Antwerpen
1609 - 1621	Twaalfjarig Bestand en Bestandtwisten: conflict tussen contraremonstranten en remonstranten, en tussen voor- en tegenstanders van het stadhoudersschap
1618 - 1619	Synode van Dordrecht
1648	Vrede van Munster
1650 - 1672	Eerste Stadhouderloze Tijdperk
1652 - 1674	Nederlands-Engelse oorlogen
1672	1. Oorlogsverklaringen Frankrijk, Engeland, Keulen en Munster 2. Moord op de Gebroeders De Witt
1688 - 1689	Glorious Revolution: Willem III wordt stadshouder-koning
1702	Willem III overlijdt > Tweede Stadshouderloze Tijdperk
De Eglentier	Belangrijkste rederijkerskamer van Amsterdam tijdens de 17e eeuw
De Alteratie	Het moment waarop de calvinistische groeperingen zich proberen los te maken van de katholieke kerk
Het Twaalfjarige Bestand	Tijdelijke vrede van de 80-jarige oorlog
Achilles en Polyxema	1597, P.C. Hooft, op klassieke leest geschoeid: vijf bedrijven en alleen personen, géén allegoriën
Geeraerdt van Velsen	1613, P.C. Hooft
Warenar	1616, P.C. Hooft
Spel van de Rijcke man	1615, S. Coster, zinnenspel
Hendrik Laurensz. Spiegel	1549 - 1612, katholiek maar nam een gematigd standpunt in, stond achter de taalpolitiek, was dichter, hij probeerde de Nederlandse schrijftaal vast te leggen aan de hand van taalregels
Twe-spraack vande Nederduitsche letterkunst	1584, H.L. Spiegel
Kort begrip des redenkavelings: in slechten rym vervat	1585, H.L. Spiegel
Ruych-bewerp vande redenkaveling ofte Nederduytsche dialectike	1585, H.L. Spiegel
Rederijck-kunst, in rijm opt kortst vervat	1587, H.L. Spiegel
Numa ofte amptsweygheringe	1600 - 1603, over Romeinse koning die zijn ambt pas wil aanvaarden wanneer hij er klaar voor is (gemoedsrust, stoïsch), H.L. Spiegel
Hert-spiegel	1614, H.L. Spiegel, bekendste werk, het gaat over dichten en de algemene christelijke deugdenleer staat centraal: daar moet de mens zich aan vasthouden. Dankzij poëzie kan men aan introspectie doen.
1617	Oprichting 'Duytsche Academie' door Bredero en Samuel Coster, die De Eglentier verlaten hadden
1637 - 1638	Op de plaats van de oude Academie wordt de Amsterdamse Schouwburg geboud, en geopend in 1638
1678	Kerkbestuur realiseert een verbod op religieus toneel
Doelstellingen van de Amsterdamse Schouwburg	1. Eerzaam tijdverdrijf 2. Verbeteren van de burgerdeugden 3. Inzicht krijgen in politieke deugden 4. Verbetering kennis Nederlands 5. Verbetering kennis stadsgeschiedenis
Klassieke retorische principes van Cicero	Worden gebruikt door de Amsterdamse Schouwburg: docere (onderwijzen), movere (bewegen), delectare (vermaken)
Nil Volentibus Arduum	Gebaseerd op het Franse toneel, waar men zich streng aan de klassieke regels hield. Men keerde zich tegen de spectaculaire tonelen.
1669	Nil Volentibus Arduum
Jan Vos	Geen moraal in zijn toneel, enkel doden. Senecaans spektakeltoneel.
Translatio	Navolgen van antieke en Franse voorbeelden door middel van vertalingen
Imitatie	Het navolgen van de antieke en Franse voorbeelden
Aemulatio	Het overtreffen van de antieke en Franse voorbeelden
1575	Oprichting van de Universiteit van Leiden door Willem van Oranje, voor de opleiding van calvinistische predikanten.
Jan van der Does	1545 - 1604, studeerde in Frankrijk en nam de pléiade-invloed mee naar Leiden.
Jan van Hout en Daniel Heinsius	Propageerden vanuit Leiden het gebruik van het Nederlands in de dichtkunst.
Nederduytsche poemata	1615, Daniel Heinsius.
Auriacus, sive libertas saucia	1602, Heinsius, over de moord op Willem van Oranje.
De tragoediae constitutione	1611, Heinsius
Herodes infanticida	1632, Heinsius
Plantijn en Moretus	Twee grote namen in de boekdrukkunst
Jacob Lescailje	1611 - 1679, zijn boekenwinkel in Amsterdam was een plek waar toneelauteurs, dichters, vertalers en toneelspelers elkaar ontmoeten.
Broodschrijvers	Auteurs die schreven voor het geld of auteurs die van hun werk konden leven.
Gysbreght van Aemstel, d'Ondergang van zijn stad en zijn ballingschap. Treurspel.	1637, Joost van den Vondel, hemelt Amsterdam op, Van den Vondel schrijft de tekst voor de opening van de nieuwe Schouwburg.
Catharsis	Een emotionele zuivering door het opwekken van vrees en medelijden bij de toeschouwer (Aristoteles). Het treurspel is hierop gericht.
Eigenschappen van de tragedie	1. Verheven genre, hooggeplaatste personages 2. Hoofdpersonage begaat tragische vergissing en verstoort natuurlijk orde 3. Proces van tragisch lijden en tragisch einde voor de held 4. Catharsis 5. Moreel-didactische functie
Reien	Koorzang tussen bedrijven, bieden morele reflecties op de handelingen.
Peripeteia	Een wending in de tweede helft van het stuk
Agnitio	Moment van herkenning bij het personage
Opbouw tragedie	1. Voorrede 2. 3 - 5 bedrijven 3. Reien 4. Peripeteia 5. Agnitio 6. Tragisch einde
Universalia	Universele waarheden (deze komen aan bod in de literatuur, maar niet in de geschiedschrijving)
Sententie	Samenvattende morele les op het einde van een gedicht of toneelstuk
Mimesis	Nabootsing van de werkelijkheid (but we know that already, do we not)
Doctrine classique	Corneille, Horatius, invloed op 17e eeuwse toneelkunst. 1. Vraisemblance 2. Bienséance 3. Clarité
Vraisemblance	Waarschijnlijkheid: alles op het toneel moet een eenheid hebben van tijd, plaats en handeling. Het had echt kunnen gebeuren. (MAAR: onaangename alledaagse details liet men toch weg)
Bienséance	Decorum, welvoeglijkheid
Clarité	Helderheid van taalgebruik
Roemer Visscher	Grondlegger van de emblematabundels. Brabbelingh 1614, Sinnepoppen 1614
Pictura	Afbeelding
Subscriptio	Onderschrift
Emblemata bestaat uit drie delen	1. Spreuk, sententie, gezegde 2. Pictura 3. Subscriptio
JUST KEEP SWIMMING	JUST KEEP SWIMMING
Ars Poetica	Horatius, 10 v.C. Verschil tussen treurspel en blijspel wordt beschreven.
Utile dulci	Het nuttige (morele lessen) met het aangename (esthetisch genot) paren.
Moortje	Toneelstuk van Bredero. Speelt zich af in een boerenhuis in Amsterdam. Veel details weergegeven, zonder dat ze bijdragen aan het plot. Enkel om te vermaken en zo concreet mogelijk te beschrijven.
Kenmerken vroegmoderne roman	1. Lering ondergeschikt aan vermaak 2. Geen vaste vormkenmerken 3. Eenvoudige vertelstructuur 4. Alledaagse thematiek 5. Couleur locale
Vier varianten van de vroegmoderne roman	1. Volksboeken en Amadisromans 2. Heroïsche-galante roman 3. Avonturenroman, schelmenroman, picareske roman 4. Erotische roman
Wonderlicke Avontuer van twee Goelieven	Heroïsche roman, 1624, anoniem. Niet-hoofse context, personages van lage afkomst vertellen over hun avonturen tijdens de 30-jarige oorlog. Ze maken historische gebeurtenissen mee. Gaat over geliefden die ver van elkaar moeten leven.
Batavische Arcadia	Heroïsch-galante roman, 1647, Johan van Heemskerk. Geïdealiseerde scenes, maar concreet: het gaat over de Hollandse weiden. Horatiaans principe (nuttige aan het aangename koppelen). Er moeten lessen uit worden getrokken.
Den vermakelyken avanturier	Schelmenroman, 1695, Nicolaas Heinsius. Mirandom vertelt over zijn avonturen en liefdesgeschiedenissen tijdens zijn zwerftochten door Europa. Hij is moeilijk serieus te nemen want hij vertelt ook over zijn ondeugden en streken. Het is een persiflage op de heroïsch-galante roman.
Twee voorbeelden erotische roman	t Amsterdamse Hoedom, 1680. D'openhertige Juffrouw, of d'Ontdekte Geveinsdheid, 1680. Beiden anoniem.
Spil-pennighen	Mensen die het geld over de balk gooien.
Muiderkring	Bekendste vriendenclub uit de vroegmoderne tijd. Er was een innercircle van schrijvers, waarvan Hooft een belangrijke spil was
Inner circle	P.C. Hooft, Casparus Barlaeus, Constantijn Huygens en de gezusters Roemer Visscher
Otia	Constantijn Huygens (1569 - 1687). De ideale hoveling gebruikt zijn tijd verstandig: hij moet goed omgaan met elk moment, want hij heeft het druk.
Willem Godschalck van Focquenbroch	1640 - 1670. Wendt zich tegen de poëzie, mét poëzie. Burleske stijl, geïnspireerd door Paul Scarron. Vaak satirisch. Gebruikt stereotype poëtische thema's, probeert de mens een spiegel voor te houden.
Dagh-Werck	1658, Constantijn Huygens. Gaat over de manier waarop hij zijn tijd gebruikt.
Poesy	1657, Jan Six van Chandelier. Bedelmusyk: Te Thoulouse. Gaat over bedelaars 's ochtends aan zijn raam, hij werpt ze waardeloos geld toe. Staat in contrast met de sententie.
Houwelick	1625, Jacob Cats. Gaat over de taken in het huwelijk. Man moet handel drijven, vrouw moet stil en zedig in de keuken werken.
Kenmerken zedenspel	1. Gewoonten van bepaalde groep 2. Couleur locale, typen uit dag. leven 3. Burgerklasse 4. Speelt zich af in woonhuis 5. Typische burgerlijke deugden en morele kwesties 6. Buitensporig gedrag
Jan Claass of de gewaande dienstmaagd	1682, Thomas Asselijn, zedenspel.
Het Huwelyck sluyten	1683, Pieter Bernagie. Warnaar wilt zijn dochter tegen haar zin huwen aan een rijke man. Gespeelde omgeving is burgerlijk itt Warnar. Problematiek: verkeerde familiemoraal, niet gierigheid van één persoon.
De verheerlijckte schoenlappers of de gecroonde leersse	1688, Michiel de Swaen. Combineert het carnavaleske volkstoneel met elementen van de Franse comédie de moeurs.
Werkelijkheidsillusie in Warenar	1. Plaats- en straatnamen 2. Alledaagse personages 3. Uithuwelijken = herkenbaar 4. Spelers spreken met publiek 5. Waarden knn a wh worden getoetst 6. Handeling in nabije omgeving 7. Voorspelbaarheid gedrag personages
Renaissance	Wedergeboorte van klassieke waarden
Classicisme	Versterkt idee van Renaissance. Na Renaissance. Nog nadrukkelijker de Klassieke Oudheid navolgen.
Barok	Komt losser van de klassieke voorbeelden
Verlichting	Vooral van toepassing op de filosofie
Hugenoten	Protestanten
Franse Pléiade	Ronsard, Du Bellay. Had grote invloed op de 16de/17de eeuwse liefdeslyriek. Petrarca-traditie kwam via Pléiade cultuur in het Nederlands.
Decamerone	Boccaccio. In 1560 door Coornhert vertaald via het Frans.
Gerusalemme liberata	Tasso. Vertaald door Vondel in 1575, direct uit het Italiaans.
Poëzie van John Donne	Vertaald door Constantijn Huygens. De duistere, onbekende verzen uit het Engels hadden geen grote invloed.
Invloed Italiaanse literatuur	Novelle. Boccaccio, Bandello, Petrarca (sonnetten).
Invloed Spaanse literatuur	Populaire roman. Amadis- en Palmerijnverhalen (ridderepiek) + komedisch toneel van Lope de Vega en Caldéron. Er ontstaan anti-helden.
Anti-helden	Helden waar je ook mee kan lachen.
Invloed Engelse literatuur	Niet groot. Invloed van de revenge tragedy (wraaktragedie) van auteurs zoals Kyd. Ook religieuze werken.
Redenen van invloeden	1. Auteurs reisden door Europa 2. Reizende toneelgezelschappen 3. Levendig boekenbedrijf in de Nederlanden 4. Veel internationale contacten (handel) 5. Relatief goede beheersing vreemde talen
Lucas d'Heere	Eerst in de traditie van de rederijkers, later reisde hij naar Frankrijk en ondervindt invloed van de Franse literatuur. Joachim de Bellé. Eigen taal verrijken en versieren.
Den Hof en Den Boomgaerd der Poësien	Belangrijkste werk Lucas d'Heere. Mengelwerk van oude rederijkers-technieken en Frans dichtwerk. Het is een overgangsfase.
Het Bosken	Belangrijkste werk van Van der Noot. Mengelvorm rederijkerspoëzie en klassieke vormen (Pindarische ode, elegie, epigram). Spotten met Katholicisme. Introduceert Petrarcaanse sonnet via Franse pléiade en liefdeslyriek. Ook de thematiek van geïdealiseerde maar onbereikbare liefde.
Petrarcaanse sonnet	1. Twee kwatrijnen, twee terzinen 2. abba, abba, ccd, eed 3. Platonisch liefdesideaal (onbereikbaar) 4. Idealiseren met metaforen 5. Stijlfiguren: antithese, paradox
De Spaanse furie	Er wordt een Bloedraad opgezet die protestanten gaat veroordelen, vaak tot de dood. In 1567 worden duizenden personen om het leven gebracht, ook hoogstaande personen.
De Byencorf der H. Roomsche Kercke	1569, Filips van Marnix van Sint Adelgonde. Burgemeester van Antwerpen tot 1585. Felle satire tegenover de Katholieke kerk.
Het Boek der Psalmen	1580, Filips van Marnix van Sint Adelgonde. Protestanten vonden het belangrijk dat de teksten in de volkstaal verkrijgbaar waren. Hij was de eerste die de Psalmen vertaalde.
Noordelijke Statenbond	Verenigde Provinciën. Na bestand met Spanje een zekere rust, maar intern veel spanningen.
Remonstranten	Protestanten die niet heel streng waren.
Contraremonstranten	Vonden dat de calvinisten zich streng aan hun geloofspunten moesten houden.
Staties	Er was een conflict tussen de afstammelingen van Willem van Oranje die de nieuwe stadshouders wouden worden na zijn dood, en de anderen die vonden dat dit niet nodig was en de steden zichzelf konden redden. De staties zijn de anderen.
Vondel's kritiek op de veroordeling van Oldenbarnevelt	Het zwaard heeft meer gewicht dan de calvinistische boeken. De vrijzinnige theoloog moet het afleggen, het publiek gaat het strenge calvinisme aanhangen. Deugdzaamheid heeft geen gewicht tegenover de brute macht van het zwaard.
Op den aenwas en uitbreidinge van Amsteldam	Jeremias de Decker. Stelt vooral het economische centraal, en niet het religieuze.
Justus de Harduwijn	Toont aan dat er niet alleen Rooms-Katholiek geschreven werd in de Zuidelijke Nederlanden: hij was een ruimdenkend, breed-georiënteerd intellectueel, en wordt priester. Daarvoor schreef hij echter ook liefdespoëzie, duidelijk onder de invloed van de Renaissance. (Venus-gejank)
Reynier Bontius: Belegering ende het ontset der stadt Leyden	1645, heroïsch verhaal over de 80-jarige oorlog. Reynier Bontius offerde zichzelf op omdat het volk geen voedsel had.
Actie tomaat	(I can't be the only one who thinks this is really funny.) Protest tegen het theater.
Maecenas	Vorsten en hun vertegenwoordigers ontfermden zich over individuele kunstenaars en literatoren en ondersteunden hen financiëel.
Lofdichten	In opdracht van stad en burgerij. Over de stad of over personen van aanzien.
Gelegenheidsgedichten	In opdracht van de stad en haar burgerij. Naar aanleiding van politieke gebeurtenissen of persoonlijke gebeurtenissen.
Gebruikslyriek	Voor de literaire markt. Liedbundels om te zingen in huiselijk verband.
Emblemata-bundels	Voor de literaire markt. Korte gedichten op prenten (emblemen) met een moralistische inslag, gericht op alledaagse lessen.
Pamfletten	Voor de literaire markt. Geïllustreerde gedichten, liederen of korte prozateksten die een brede verspreiding kenden.
Het Friesche Lust-hof	Verzameling van bruiloftsverzen van Jan Janszoon die hij in opdracht had geschreven. Broodschrijver. Hij verdient dubbel: eerst als opdracht, daarna op de literaire markt.

Next up

Tijdlijn Nederlandse Letterkunde II: Deel 2

Description

Resource summary

Similar

	Created by Aline Van Hulle almost 8 years ago